Nhận diện lừa đảo trên không gian mạng tại Việt Nam

Trong thời đại công nghệ thông tin phát triển, Internet trở thành một trong những công cụ không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ cũng mang lại những thách thức đối với an ninh mạng và đặc biệt là vấn đề lừa đảo trên không gian mạng. Lừa đảo trên không gian mạng tại Việt Nam là một hiện tượng ngày càng phổ biến và nghiêm trọng, gây thiệt hại cho nhiều người dùng Internet. Theo Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT), năm 2022 đã có hơn 12.935 trường hợp lừa đảo trực tuyến được ghi nhận, các đối tượng lừa đảo thường lợi dụng sự nhẹ dạ cả tin, chủ quan, thiếu cảnh giác, thiếu thông tin kiểm chứng và lòng tham của nạn nhân để thực hiện các thủ đoạn khác nhau như giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản online, lừa đảo tình cảm, app cho vay...

Một số hình thức lừa đảo phổ biến trên không gian mạng hiện nay là:

- Giả danh cơ quan thực thi pháp luật (Công an, Tòa án, Viện Kiểm sát) hoặc các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, bưu điện để gọi điện thoại hoặc gửi tin nhắn cho nạn nhân, yêu cầu cung cấp thông tin tài khoản hoặc chuyển tiền để phục vụ điều tra, giải quyết vấn đề hay nhận thưởng.

- Chiếm quyền điều khiển tài khoản mạng xã hội của nạn nhân, sau đó tạo ra các kịch bản nhắn tin lừa đảo đến danh sách bạn bè của nạn nhân; hoặc kết bạn qua mạng xã hội và hứa hẹn gửi quà có giá trị, sau đó yêu cầu nạn nhân chuyển tiền nộp thuế hoặc lệ phí hải quan; hoặc gửi tin nhắn qua Facebook, Zalo, Viber… thông báo trúng thưởng và đề nghị nộp phí để nhận thưởng.

- Người nước ngoài gửi tiền về Việt Nam: Các đối tượng này thường lừa đảo một cách chuyên nghiệp, bài bản. Chúng sẽ giả làm người quen, tạo mối quan hệ với nạn nhân qua mạng xã hội, sau đó gửi cho nạn nhân các bằng chứng về số tiền lớn mà chúng đã gửi về Việt Nam cho nạn nhân. Sau đó, chúng sẽ yêu cầu nạn nhân chuyển tiền cho một số người khác để giải quyết các vấn đề liên quan đến thuế, hải quan hay an ninh.

- Tuyển dụng cộng tác viên xử lý đơn hàng trên các sàn thương mại điện tử: Các đối tượng quảng cáo tuyển dụng cộng tác viên xử lý đơn hàng trong ngày cho các sản phẩm thương mại điện tử, làm việc tại nhà. Sau khi liên hệ, nạn nhân sẽ được hướng dẫn nhiệt tình để trở thành một cộng tác viên mua, bán hàng. Công việc là thông qua mua sắm online trên các sàn như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo… để nâng cao doanh số và mức độ phổ biến các sản phẩm, cửa hàng sẽ trả hoa hồng tùy theo nhiệm vụ và phần trăm hoa hồng tương ứng với sản phẩm. Tuy nhiên, nạn nhân sẽ bị yêu cầu chuyển tiền vào tài khoản của các đối tượng để tạo đơn hàng, sau đó bị đưa ra nhiều lý do để chuyển thêm tiền cho đơn hàng để được hoàn trả tiền và hoa hồng. Nếu không sẽ bị mất toàn bộ tiền trước đó.Để phòng tránh lừa đảo trên không gian mạng, người dùng internet cần có những biện pháp sau:

- Không bấm vào các liên kết lạ hoặc không rõ nguồn gốc, không cài đặt các ứng dụng không tin cậy, không cung cấp thông tin cá nhân hoặc thanh toán cho các trang web không được bảo mật.

- Kiểm tra kỹ thông tin của người liên hệ hoặc gửi tin nhắn, không tin vào các lời hứa quá đẹp hoặc quá khó tin, không chuyển tiền hoặc thẻ cào cho người lạ hoặc người quen mà không xác minh được danh tính.

- Bảo mật tài khoản online bằng cách đặt mật khẩu mạnh, kích hoạt xác thực hai yếu tố, không để lộ mật khẩu cho ai hoặc sử dụng chung thiết bị đăng nhập.

- Theo dõi thường xuyên các giao dịch tài chính của mình, liên hệ ngay với ngân hàng hoặc cơ quan chức năng nếu phát hiện bất thường.

- Tìm hiểu kỹ các thông tin về việc làm online, app cho vay hay các dịch vụ khác trên mạng, không để bị lôi kéo vào các hình thức kinh doanh đa cấp, đầu tư tiền ảo hay các trò chơi có tính cờ bạc.

CẦN SỰ PHỐI HỢP GIỮA NGƯỜI DÂN VÀ CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC

Trong thời gian qua, để bảo vệ người dân, cộng đồng trước vấn nạn lừa đảo trực tuyến, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ, doanh nghiệp an toàn, an ninh mạng đã triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho khách hàng, người dân. Cục An toàn thông tin cho hay một số biện pháp bước đầu mang lại hiệu quả nhất định.

Các biện pháp do cơ quan chức năng triển khai như: Phát triển trang thông tin, xử lý tin nhắn SMS rác, lừa đảo (tại địa chỉ chongthurac.vn); Phát triển trang cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam (tại địa chỉ canhbao.khonggianmang.vn/canhbao.ncsc.gov.vn) để người dân có thể phản ánh các vấn để gặp phải về an toàn thông tin; Cung cấp bộ công cụ nhận diện lừa đảo trực tuyến, kiến thức kỹ năng phòng chống lừa đảo (tại địa chỉ congcu.khonggianmang.vn); Công bố danh sách đen các trang vi phạm, tài khoản ngân hàng lừa đảo thông qua Cổng thông tin của hệ sinh thái tín nhiệm mạng (tại địa chỉ tinnhiemmang.vn); Kiểm tra, gán nhãn tín nhiệm cho hơn 3252 website chính thống; Triển khai các chiến dịch phòng chống mã độc, làm sạch không gian mạng định kỳ hàng năm trên toàn quốc. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng có những biện pháp và hoạt động nhằm ngăn chặn lừa đảo (ngân hàng, chứng khoán, ví điện tử, các tổ chức tài chính), thông báo cho khách hàng qua Email, SMS. Liên tục thông báo các nguy cơ lừa đảo trực tuyến liên quan tới tổ chức cho cơ quan chức năng.

Đồng thời, các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet thực hiện nghiêm túc, triệt để các yêu cầu ngăn chặn, xử lý các trang lừa đảo của Bộ Thông tin và Truyền thông; yêu cầu người sử dụng Sim điện thoại phải cập nhật thông tin chính xác trước ngày 01/04/2023, nếu không sẽ bị khoá Sim…

Tại địa bàn Long An, khi cần trình báo các vấn đề liên quan đến hành vi lừa đảo qua không gian mạng, người dân có thể liên hệ: Phòng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an tỉnh Long An. Địa chỉ 758A, Quốc lộ 1, Phường 4, TP Tân An, tỉnh Long An, số điện thoại: 0272389848 để được hướng dẫn, giải quyết.

D.K