Lạm dụng tự do ngôn luận trên không gian mạng: Báo động từ vụ TikToker “Dù bầu trời”

Trong kỷ nguyên số, nơi bất kỳ ai cũng có thể trở thành “người của công chúng” chỉ sau vài video ngắn, khái niệm tự do ngôn luận đang bị hiểu nhầm và bị lợi dụng một cách đáng lo ngại. Mạng xã hội lẽ ra là môi trường để chia sẻ tri thức và kết nối cộng đồng, đang ngày càng xuất hiện nhiều nội dung gây kích động, xúc phạm và chia rẽ. Vụ việc Đoàn Quốc Việt, quản trị tài khoản TikTok “Dù Bầu Trời” bị khởi tố, bắt tạm giam gần đây là một minh chứng rõ ràng cho ranh giới mong manh giữa quyền tự do và hành vi vi phạm pháp luật. 

Khi tự do bị biến dạng trên mạng xã hội

Tự do ngôn luận là quyền hiến định, nhưng tự do không đồng nghĩa với vô giới hạn, khi một phát ngôn mang tính công kích, miệt thị, kích động hận thù hay chia rẽ vùng miền, nó không còn là “ý kiến cá nhân” mà trở thành tác nhân gây bất ổn cho cộng đồng. Điều đáng lo ngại hiện nay là nhiều cá nhân có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội lại xem nhẹ ranh giới này. Họ sử dụng giọng điệu cực đoan để câu tương tác, tạo “drama” để đẩy lượt xe, chiến lược ấy không mới, nhưng càng ngày càng được đẩy lên mức độ nguy hiểm hơn, bởi phạm vi lan truyền của mạng xã hội là không kiểm soát được.

Vụ việc TikToker “Dù Bầu Trời” bị cơ quan chức năng khởi tố là ví dụ điển hình cho hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ để phát tán nội dung độc hại. Theo kết quả điều tra, Đoàn Quốc Việt đã đăng tải các video clip có nội dung vi phạm quy định tại điểm c, khoản 1, Điều 8 và điểm a, khoản 3, Điều 16 Luật An ninh mạng năm 2018, cụ thể là “phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc” và “xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người khác”. Điều đáng nói, chính bị can đã thừa nhận mục đích đăng các video này là để “ăn theo” và bắt chước một tài khoản khác nhằm thu hút tương tác. Từ một hành vi tưởng chừng “vô thưởng, vô phạt”, hậu quả lại trở nên nghiêm trọng khi những nội dung này được lan truyền rộng rãi, tác động mạnh đến tâm lý người xem và tạo nên làn sóng phản đối mạnh mẽ, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự trên không gian mạng. Hành vi của Đoàn Quốc Việt đã lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, theo quy định của Bộ luật hình sự.

Không gian mạng không phải nơi “muốn nói gì thì nói”

Người dùng mạng xã hội, đặc biệt là những người sáng tạo nội dung, thường viện dẫn “tự do ngôn luận” để bảo vệ quan điểm, nhưng ít ai nhắc tới phần quan trọng hơn: tự do đi kèm trách nhiệm. Không gian mạng không phải “khu rừng vô chủ”, những lời nói độc hại có thể lan truyền nhanh hơn ngoài đời thật, và tác hại cũng lớn hơn nhiều lần. Đã có không ít trường hợp tương tự, khi cá nhân dùng nền tảng mạng xã hội để phát tán thông tin sai lệch, kích động bạo lực ngôn từ hoặc chia rẽ cộng đồng, điểm chung của các vụ việc này là: người vi phạm đều cho rằng mình “đang nói thật”, “đang nêu quan điểm cá nhân”. Nhưng khi nội dung gây tổn hại tới cộng đồng, pháp luật không còn xem đó là “ý kiến cá nhân” nữa.

Đại đoàn kết dân tộc là giá trị cốt lõi không thể bị đem ra chế giễu, kích động hay chia rẽ dưới bất kỳ hình thức nào. Mọi nội dung gây chia rẽ vùng miền đều là hành vi bị pháp luật xem xét nghiêm minh, bởi nó đe dọa trực tiếp đến nền tảng ổn định của xã hội. Đồng thời, người dùng mạng xã hội cũng phải tỉnh táo hơn bao giờ hết: một lượt chia sẻ, một bình luận cổ vũ hay thậm chí một biểu cảm thích cũng có thể vô tình tiếp sức cho những nội dung độc hại lan rộng. Mạng xã hội chỉ thật sự lành mạnh khi mỗi cá nhân ý thức được vai trò của mình trong dòng chảy thông tin hàng ngày.

Vụ việc TikToker “Dù Bầu Trời” không chỉ là câu chuyện cá nhân. Nó phản ánh một thực trạng lớn hơn: sự xuống cấp của văn hóa ứng xử trên mạng xã hội, sự dễ dãi trong phát ngôn và tâm lý “miễn là có nhiều lượt xem”. Nếu không có biện pháp chấn chỉnh, môi trường mạng xã hội sẽ trở thành nơi hỗn loạn, nơi người ta sẵn sàng công kích lẫn nhau chỉ để đạt mục đích cá nhân. Đó là lý do cơ quan chức năng phải xử lý nghiêm minh. Nhưng hơn thế, mỗi người dùng cần có ý thức tự bảo vệ không gian chung. Tự do ngôn luận là quyền quý giá và cũng cần được gìn giữ bằng sự trách nhiệm và trong khuôn khổ. 

N.T